The need for vision and decisions

The European Union is facing a crucial crossroad. I am referring to issues which require action not only from the political leaders, but also from the citizens of the continent. I'm not an economist (in any way). I am just trying to think logically, stay informed and hereby I present a series of personal thoughts and logical conclusions.

Where we stand:
All sides (referring to these which envision a common European future), eventually agree on the need for a more stable foundation for the European Union in order to evolve and be able to compete in the forthcoming international fights. The big test of the near future will be on the global redistribution of access to natural resources (materials, energy, food) and economic influence from west to east (this in a later article).

The majority of production processes have been transferred to Asia due to labor costs initially but also because of the immense growth possibilities offered by the local population. The communities in these areas are upgrading rapidly their living standards, but soon will also begin to feel the pressure from the slow down of the demand for their products. This will be mainly due to a decrease in exports but will also gradually affect domestic consumption in these countries. Also the inevitable appreciation of their currencies will contribute even further to the trend. It is obvious that the present economic crisis in western economies will lead to consumption control affecting both the quantity as well as the origin of goods and energy. This environment will result to an obvious decrease of demand for the products of Asian countries, but also for Russia and Germany.

Historically speaking we can observe a swing between a market economy with state supervision (Bretton Woods 1944 agreement - social welfare state) and unlimited power to the forces of markets (President Nixon and abolition of the gold to dollar ratio in August 1971, Prime Minister Thatcher early 80s). The outcome of this balance was the foundation of euro in the early '90s. The markets (banking, funds, currency and commodities trading) have regained their dominant status, as held before the crisis of 1929, thanks to the almost unlimited trading possibilities to 2nd or even 3rd level financial products. Their tools are based on financial-economical products, processes and services and not on the real economy (Production). This was the foundation of the Euro and pushed the new currency to a frantic race taking advantage of these practices. Cheap interstate  and interbank loans were made available to all member states, with the turn of a switch!

If we step back and look from a distance, then the fact is that the European Union is facing two roads ahead:

• Insist on testing the tolerance of the Euro as a currency unit for a union of heterogeneous sovereign states. The contradiction in this situation is that even though the Euro was born following the demand of the markets, these same markets are now predicting its' doom! This path assumes that any country unable to comply with the driving forces of the market will be either expelled from the common currency or at least placed under strict economic custody to minimize the influence.
• Strengthening of the political foundations of the European Union, in order to achieve a centralized governance and backing of the common currency.

Politics in Europe, since the era of Charlemagne, has been a balance between national or regional interests and efforts to unite the continent. Usually efforts to achieve the later have been resulting to wars.

The path that was envisioned in the '50s leading to a united Europe, has been followed for 40 years with careful balanced steps, under state supervision. The political dipole of capitalism and communism, as expressed by the two leading formations of USA and USSR as well as the memories of the mistakes of the recent past were casting a shadow on every step in this direction. At the early '90s this procedure was put in fast forward! The new currency was the vehicle for this movement. Circumstances were such that the memories of the last world war were fading out, along with the last generation of politicians who have lived this. Also the political dipole missed the communist side after the diminish of the USSR.

Basic rules of finance science dictate that a currency is the materialization of uniform policies governing state finance, taxation, labour regulations, social welfare, a central bank and in general common rules for the market. With minor exceptions, none of these principles has been applied in the case of the Eurozone since the day it was conceived and until today. The Euro was conceived as a "market" currency unit. It was the "product" of the markets, since it was obviously giving them the capability to expand their "debt" driven growth. This is the source of what we have gotten used to call the "debt crisis". Individual sovereign state financial problems are just tips of the same big iceberg.

The result from the EU financial turmoil and the global recession is the slow down in consumption and trade which is normal under these circumstances. These facts are indicating the need for a change in the global balance, political and financial. The need for a "new deal".

Below you can have a look at the change of trend for the EU trade balance, which is a clear indication of the forthcoming dead end.

Source: tradingeconomics.com

Also you can study the report issued by Eurostat for the trade balance of all member states of the union: April 2011 Euro area external trade deficit 4.1 bn euro 15.9 bn euro deficit for EU27

Let's take a look at the two obvious paths which lay ahead of the European masterminds.

Insist on a common currency without the political union

To continue in the path of serving the magnified sovereign debts (both state and private) through the markets has become unaffordable for the majority of member states, due to the financial crisis of the banking and finance sector of 2008. The solution chosen back then was to refinance the banks using state funds. So the initial banking problem has transformed to a combined state debt and banking crisis! So nowadays, EU member states are forced to seek financial resources within the union mechanisms in order to serve their deficits. The markets are no longer easy on investing on bonds and are waiting for the big bomb to explode around the corner. And anyway, bonds should stop existing as vehicles to serve the indebted economies.

Common census in most member states, is against financial support of the fellow states that are in deficit. And this should be expected.

People of surplus countries cannot comprehend the need to transfer funds to other sovereign countries. Actually when presented like that, it cannot be accepted by anyone!

This line of thinking is leading to cross country tensions. Especially since state debts and deficit budgets cannot be reversed under the current world financial turmoil. Refinancing these countries will be a problem for many years to come.

So the most probable end of this path is the break up of the Eurozone as we know it during the last 12 years.

The co-existence of countries with deficits and surpluses within the EU is unavoidable and should be seen as the two faces of the same coin.  It is impossible for all member countries to be functioning with a surplus in the same way that it is impossible within a country, all it's departments to be equally wealthy. The problem is that in the case of the EU there has never been any planning of when, where and how these two conditions would be acceptable for its' members.

The evolution of the Eurozone under this senario, of lack of central governance, can be one of the following:

• Separate national currencies. This is the least probable scenario because the strong economies of northern Europe will suffer back to back blows in their competitiveness and exports. It will constitute a spectacular cancellation of the path followed since the '50s. I believe that the cost for the European economies to get back to this status, would be exceeding the cost to try to balance the current situation by supporting the deficit economies!
• Groups of countries with common currency. The groups would be formed by countries with similar structure and competitive levels. At the same time the peripheral economies would either join a different common currency, or more likely return to national currencies, since their needs are varying in many ways. This is a method to minimize the effect in the financial activity of the surplus countries.
• Intermediate situation where national currencies would be introduced but with locked margins of fluctuation to a central currency unit. Much like the situation with the ECU of the '90s. This way, local variations will be possible, while giving at the same time a central reference point for transactions and trading.

These 3 scenarios have as common ground that again some regions will be less "healthy" and as a result will encounter difficulties serving their financial needs. Also the markets would have lost their freedom to control at once the economies of a huge trading zone like Europe. It would be a matter of time till some national differences were exploited by political groups, and local conflicts erupt! And there are many causes - excuses for that!

It is naive to expect from nations like Greece, Portugal, Spain, Italy, and many more, with a turn of the switch to convert from deficit to balanced economies. These countries do not have even the culture or historical example of a period that their balance sheets were... balanced! It is enough just to look at what was happening with their national currencies in the past, and how many times they have been depreciated. Furthermore we should not forget that most of the production activities have been moved out of their territories and they are not likely to return any time soon (to a large extent the same applies for bigger economies like France or England).

It is quite safe to conclude that this scenario has an important factor of instability, and conflict of interests. Especially if we factor in the feelings of nations that had the experience of the eurozone, and then lost it! A violent correction would be very likely. And those in favour of such reshuffling, hoping that after the initial turmoil something better would emerge, should not neglect that this time there are external factors that probably will not make such a "rebirth" so likely. Lets not forget the pending re-arrangement of balances between the West and Asian economies.

Expedited completion of the unification process for the EU
The second path is about European Unification with common economic, labour, tax and trade policies. I will not get into details by trying to describe these policies since it is a huge subject by itself. What is certain is that they should be designed in an appropriate way to address the forthcoming "new deal" with Asian economies and their strong competition. They will most certainly involve changes in the way citizens of E.U. are consuming. It is utopic to believe that E.U. can keep importing products from Asia and rely on its' financial services system to produce the money to pay the bill.

All member countries should agree on a common set of rules. These will be supervised by the central government, since history has taught us that there is no alternative trustworthy method. Local petty political interests have always been undermining the rules at some point. This system should include methods to intervene and reform member states that are not conforming, bur also serve the need to preserve as much as possible from the European lifestyle and quality of life in a realistic way.

I must highlight here that we should not define as problematic only the financial deficit of some states, but also: increased private sector debts, the weakening of healthy social structures (like unions), the low birth rate (which is a bomb in the foundations of all the pension funds) and many other issues that need to be addressed on a European level.

All these issues must be addressed along with the financial figures which of course are important. Solutions must be provided not only to the economic problems but also to structural deficiencies. So this path involves:

1.  Agreement on social, political structures for all members
2. Local policies should be sacrificed to the common cause for European prosperity on sustainable foundations
3. Supervision of the proper application of the policies by a central government. This applies to all member states, even to the ones that are compliant to the agreed set of rules! No state/country should be considered superior to other.
4. Control of the central government by the people of the Union on a regular base through elections. The representation achieved through the elections should be such that would allow every part of the continent to express its' will in the central government.

This procedure in order to be accepted by the people of every members state, must be presented as a vision for a common, efficient and realistic future for the whole of Europe. Also the alternative path should be presented very clearly to all. These decisions require daring politicians with high sense of social responsibility in order to resist ethnic reactions and convince for their vision.

- Interview of Frank Walter Steinmeier to Bild (BILD-Interview mit SPD-Fraktionschef Frank-Walter Steinmeier - Politik Inland - Bild.de)
- Statement of Jean Claud Trichet (Jean-Claude Trichet calls for European finance ministry | Business | The Guardian)
- EU's Barroso warns about cost of splitting euro zone | Reuters
- The euro zone: Is this really the end? | The Economist

Time is a factor that is very pressing at this point and we cannot afford to overlook the reality that Europe does not have sufficient time to proceed with the necessary changes. My estimation is that the margin available to adapt to this new environment is no later than 2015! Also, other international interests are not compatible with this path and will not make it easy for the Union to work out the differences. We should be aware that in the past, when it came to reshuffling of power, it has always been between two (and not three or more) sides. Europe right now appears to be 3rd side in this tug war.

Citizens of member states should be presented with the necessary measures not as punishment for the past artificial prosperity, but as a evolution towards the common European future. The only future that can offer feasible possibilities to control our lifestyle and modify this where needed in a way that is as much compatible with our culture, as possible. Because the growth models as well as social and government models, as we know them today will have to be adapted to the new reality. To a large extent it has been based to a series of credit - financial products and anticipations that failed! But it is very important that austerity measures should be accompanied by with realistic and long term viable procedures for transfer of wealth, production and resources to weaker members. It is always better to teach the hungry how to fish instead of giving him ready made meals.

Examples in this direction could be, to establish production factories in Greece for aeolian or photovoltaic panels, instead of just covering wide areas of Greece with imported panels!

In the European political system, politicians must present the vision and prospects to the people. Politicians are obliged to serve the common interests of the European societies, according to their political beliefs, but also to analyze and adjust their path based on the knowledge they have access to from their position. By presenting the facts and the possibilities they should establish bonds of confidence and inspire the voters. This is the only way that our governments can guide the people and their lifestyles to wise choices. Because it is the duty of the politicians to dictate the lifestyle and guide the society to the path of survival and balance.

Η ανάγκη οράματος και αποφάσεων

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται μπροστά σε ένα πιεστικό σταυροδρόμι. Φυσικά αναφέρομαι σε ώρα αποφάσεων όχι μόνο για τις πολιτικές ηγεσίες, αλλά και τους πολίτες της ηπείρου. Δεν είμαι οικονομολόγος (ούτε κατά διάνοια), απλά προσπαθώ να σκέφτομαι λογικά, να ενημερώνομαι και εδώ παρουσιάζω μία σειρά προσωπικών λογικών σκέψεων και συμπερασμάτων.

Η παρούσα κατάσταση:

Όλες οι πλευρές, που συμφωνούν στο κοινό Ευρωπαϊκό μέλλον, τελικά συγκλίνουν στην άποψη ότι είναι απαραίτητη μία πιο σταθερή βάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να μπορέσει να εξελιχθεί και να αντιμετωπίσει την επόμενη δοκιμασία που θα παρουσιαστεί, ως μία οντότητα. Η επόμενη δοκιμασία θα αφορά την παγκόσμια ανακατανομή προσβάσεων σε φυσικούς πόρους και οικονομικής επιρροής από την δύση προς την ανατολή (αυτό σε επόμενο άρθρο).

Η Ασία συγκεντρώνει πλέον την πλειοψηφία των παραγωγικών διαδικασιών, αναβαθμίζειι ταχύτατα το βιωτικό επίπεδο, ενώ σύντομα θα αρχίσει να νιώθει την πίεση από την μείωση της ζήτησης των προϊόντων της, κυρίως λόγω επιβράδυνσης των εξαγωγών της που σταδιακά θα επηρεάσει και την εσωτερική κατανάλωση, αλλά και της αναπόφευκτης υπερτίμησης του νομίσματός της κάποια στιγμή. Είναι προφανές ότι η παρούσα κρίση των δυτικών οικονομιών θα οδηγήσει σε έλεγχο της κατανάλωσης τόσο ως προς την ποσότητα όσο και ως προς την πηγή προέλευσης των αγαθών, αλλά και της ενέργειας, που στη συνέχεια θα πιέσει οικονομικά τις παραγωγικές χώρες της Ασίας, την Ρωσία, αλλά και τις Γερμανία - Ολλανδία.

Ιστορικά μιλάμε για μία ταλάντωση μεταξύ μίας ελεγχόμενης οικονομίας (συμβιβασμός Bretton Woods 1944 - κοινωνικό κράτος πρόνοιας) και του ανεξέλεγκτου "νόμου" των αγορών (προεδρία Nixon και κατάργηση της αναλογίας χρυσού για το δολάριο τον Αύγουστο του 1971, πρωθυπουργία Thatcher αρχές δεκαετίας '80). Προϊόν αυτής της διαδικασίας ήταν το Ευρώ της δεκαετίας του '90. Οι αγορές είχαν πλέον ανακτίσει την θέση που κατείχαν προ της κρίσης του 1929. Η ισχύς τους βασίστηκε σε χρηματο-οικονομικά προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες και υπήρξε αποστασιοποίηση από την πραγματική οικονομία (παραγωγή). Έτσι ώθησαν το Ευρώ σε μία ξέφρενη κούρσα μέσα στον στίβο των χρηματοπιστωτικών παιχνιδιών.

Αν κοιτάξουμε από απόσταση και βάλουμε στην άκρη όλο το θόρυβο της τρέχουσας επικαιρότητας, τότε στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο δρόμοι μπροστά στην Ευρωπαϊκή κοινότητα από εδώ και πέρα:

• Επιμονή στην δοκιμασία αντοχής του ενιαίου νομίσματος σε μία ετερόκλητη ένωση κρατών. Νόμισμα που η ίδρυσή του υπαγορεύτηκε από αυτές ακριβώς τις αγορές που τώρα προβλέπουν την διάλυσή του. Σε αυτό το δρόμο οι χώρες που παραστρατούν ή θα τιμωρούνται με οικονομικό "γύψο" ή θα παίρνουν τον δρόμο της εξόδου από την Ευρωζώνη (που όμως δεν έχει προβλεφθεί διαδικαστικά)
• Ενίσχυση της ουσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έτσι ώστε να υπάρξει μία πιο ορθολογική κεντρική λειτουργία και στήριξη του κοινού νομίσματος.

Η πολιτική ιστορία έχει δείξει, από την εποχή του Καρλομάγνου, ότι η γηραιά ήπειρος ισορροπεί μεταξύ προσπαθειών ενοποίησης και εθνικών συμφερόντων. Απλά οι προσπάθειες ενοποίησης ιστορικά γίνονταν με επεκτατικές πολιτικές και πολέμους.

Η πορεία που ξεκίνησε την δεκαετία του '50 προς μία ενωμένη Ευρώπη προχώραγε για 40 χρόνια με προσεκτικά και σχεδιασμένα βήματα με κρατική επίβλεψη, υπό την σκιά του πολιτικού και οικονομικού δίπολου ΗΠΑ - Σοβιετικής Ένωσης, καπιταλισμού και κρατισμού, αλλά και των λαθών του παρελθόντος. Στις αρχές της δεκαετίας του '90 αποφασίστηκε η επιτάχυνση της διαδικασίας με την παρουσίαση του ενιαίου νομίσματος. Ήταν η εποχή που οι τελευταίες μνήμες και κοινωνικές αναστολές από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, μπήκαν για τα καλά στο ντουλάπι της ιστορίας, ενώ είχε καταρρεύσει πλέον ο έτερος πόλος του κρατισμού με την πτώση του ανατολικού μπλοκ.

Η λογική λέει (και οι "φυσικοί" κανόνες της οικονομικής επιστήμης) ότι ενιαίο νόμισμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με κοινή οικονομική, φορολογική, εργατική και εισοδηματική πολιτική, κοινή πολιτική κοινωνικής πρόνοιας, μία κεντρική τράπεζα και κοινούς κανόνες λειτουργίας της αγοράς για όλη την ευρωζώνη. Όμως αυτά δεν λειτούργησαν μέχρι σήμερα στην Ε.Ε. με αποτέλεσμα την κρίση που βιώνουμε σήμερα. Οι εθνικές δυσλειτουργίες κάποιων κρατών είναι απλά εκφάνσεις της συνολικής αποτυχίας λειτουργίας της ευρωζώνης.

Ο συνδυασμός της οικονομικής κατάστασης της Ε.Ε. αλλά και τις παγκόσμιας οικονομίας έχει οδηγήσει ήδη σε αναταράξεις την κατανάλωση και την ζήτηση στις αγορές. Όλο αυτό το σκηνικό δημιουργεί συνθήκες ανατροπής ισορροπιών.

Δείτε σχετικό διάγραμμα της εξέλιξης του εμπορικού ισοζυγίου της Ε.Ε. το οποίο πλέον έχει εμφανείς ελλειμματικές τάσεις για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια:

Source: tradingeconomics.com

Επίσης μπορείτε να δείτε το report της Eurostat για το εμπορικό ισοζύγιο των χωρών της Ευρωπαϊκής ένωσης: April 2011 Euro area external trade deficit 4.1 bn euro 15.9 bn euro deficit for EU27

Ας δούμε τις δύο επιλογές που προβάλλουν μπροστά μας με τις λογικές, πιθανές εξελίξεις τους.

Ανισορροπία και εμμονή στο ενιαίο νόμισμα

Η εξυπηρέτηση των ελλειμμάτων από τις αγορές είναι πλέον προβληματική (ή άκρως ασύμφορη με κάθε κανόνα οικονομικής λογικής) μετά τις συνέπειες της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008. Το πρόβλημα των τραπεζών το 2008, αντιμετωπίστηκε με κρατικά κεφάλαια και φυσικά στην συνέχεια εξελίχθηκε σε πρόβλημα χρηματοδότησης των κρατικών χρεών! Πλέον ο μόνος τρόπος που απομένει για τις προβληματικές οικονομίες είναι η ενδοευρωπαϊκή, "εκτός αγορών" μεταφορά πόρων, τόσο για τα κράτη όσο και για τις τράπεζές τους που δεν βρίσκουν πλέον πόρους στην διατραπεζική αγορά.

Η κοινή γνώμη των Ευρωπαϊκών χωρών που καλούνται να υποστηρίξουν τις ελλειμματικές οικονομίες, είναι απόλυτα λογικό να μην καλοβλέπει, σε πρώτη ανάγνωση, τέτοιες κινήσεις. Είναι ουτοπικό να περιμένει κάποιος ότι η κοινή γνώμη μίας οποιασδήποτε χώρας θα έχει το επίπεδο γνώσης και κατανόησης που θα της επιτρέψει να αποδεχτεί ότι το έλλειμμα και το πλεόνασμα είναι απλά δύο όψεις ενός νομίσματος, ειδικά όταν αυτό αφορά την μεταφορά πόρων σε μία χώρα κάποια χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά.

Με βάση αυτή την κοινωνική και στη ουσία εθνική πόλωση λοιπόν προκύπτει το προφανές, ότι δηλαδή το Ευρώ δεν θα έχει καν λόγο ύπαρξης! Η μεταφορά πόρων για την εξισορρόπηση των οικονομικών ελλειμμάτων θα είναι πάντα δύσκολη ως πολιτική απόφαση και αυτή η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη σε βάθος χρόνου.

Άρα η πρώτη επιλογή έχει ως λογικό πιθανό επακόλουθο την διάλυση (με πολλούς και διάφορους πιθανούς τρόπους) της ευρωζώνης και αυτονόμηση των εθνικών οικονομιών.

Το συμπέρασμα αυτό είναι άμεσο αν αναλογιστούμε ότι τα ελλειμματικά κράτη με τις ζημιογόνες κυβερνήσεις τους, θα πρέπει να μπουν σε "τεχνητή υποστήριξη" από τα πλεονασματικά κράτη. Ο λόγος που υπάρχει αυτή η ζυγαριά πλεονάσματος - ελλείμματος, δεν είναι του παρόντος. Η λογιστική ύπαρξη όμως αυτού δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανέναν! Πάντως, οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι πάντοτε θα υπάρχουν ελλείμματα και πλεονάσματα, γιατί απλά είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το σημαντικό είναι να σχεδιάζεται και να υπάρχει ουσία στην ύπαρξη αυτών των δύο καταστάσεων, κάτι το οποίο δεν έχει γίνει στην Ε.Ε.

Σε αυτό το σενάριο η μετάλλαξη αυτή της Ευρωζώνης μπορεί να έχει πολλές μορφές:

1. Αυτόνομα εθνικά νομίσματα και εθνικές πολιτικές - το θεωρώ απίθανο καθότι η Β. Ευρώπη θα δεχθεί διαδοχικά ισχυρά πλήγματα στις εξαγωγές της και την  αγορά εργασίας, ενώ αποτελεί και αδιανόητης κλίμακας πισωγύρισμα στην πορεία που έχει ξεκινήσει από το '50 προς την  Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Το κόστος για τις οικονομίες της Β. Ευρώπης θα είναι μεγαλύτερο από το να απαλλάξουν τις προβληματικές οικονομίες από τα χρέη τους!
2. Ενιαίο νόμισμα χωρών με παρόμοιες οικονομίες: Γερμανία, Σκανδιναβικές χώρες, Ολλανδία Λουξεμβούργο, Αυστρία και ίσως και Πολωνία. Από την άλλη πλευρά αυτόνομα εθνικά νομίσματα στην περιφέρεια. Έτσι θα μετριαστεί το πλήγμα στις παραγωγικές διαδικασίες του βορά.
3. Αυτόνομα νομίσματα με μία "κυμαινόμενη" κεντρική ισοτιμία με το "λογιστικό" ευρώ (κάτι σαν το ECU της δεκαετίας του '90). Έτσι θα επιτρέπονται τοπικές διορθωτικές παρεκκλίσεις όταν χρειάζεται. Μάλλον το πιο ρεαλιστικό σενάριο!

Τα 3 αυτά σενάρια έχουν έναν κοινό παρονομαστή: Κάποια κράτη πάλι θα "χάνουν" και δεν θα μπορούν να δανειστούν με υγιείς όρους για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Άρα, αργά ή γρήγορα θα επικρατήσει εθνική πόλωση με βίαιες συνέπειες. Παρόμοιες έχει ζήσει η Ευρωπαϊκή ήπειρος ουκ ολίγες φορές και ξεσπάνε με διάφορες αφορμές.

Η ουτοπία του να πιστέψει κάποιος ότι χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Πορτογαλία ή ακόμα και οι Γαλλία, Αγγλία, θα μετατραπούν με το γύρισμα ενός διακόπτη σε οικονομικά ισορροπημένες χώρες που δεν θα έχουν ανάγκη να δανείζονται, είναι επίσης προφανής! Οι περισσότερες από αυτές, ιστορικά δεν έχουν καν παράδοση νοικοκυρεμένων οικονομιών. Αρκεί κανείς να κοιτάξει τις υποτιμήσεις των νομισμάτων τους που γινόντουσαν στην προ Ευρώ εποχή. Επιπλέον, οι παραγωγικές διαδικασίες έχουν μεταφερθεί εκτός των συνόρων τους και δεν γίνεται να γυρίσουν πίσω με τους σημερινούς όρους.

Άρα το σενάριο αυτό έχει μια κατεύθυνση πόλωσης και λεπτών ισορροπιών που συνήθως καταλήγουν σε βίαιες διορθώσεις. Πολλοί μπορεί να λένε ότι μία τέτοιου είδους βίαιη διόρθωση θα δώσει την ευκαιρία ταχύτερης επανόδου μετά. Αυτό έχει ισχύσει στο παρελθόν κάποιες φορές, αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε το επόμενο μεγάλο και πραγματικό πρόβλημα που θα παρουσιαστεί σύντομα και έχει να κάνει με την ισορροπία μεταξύ Ασίας και δυτικού κόσμου. Ίσως η διόρθωση των ανισορροπιών να μην έρθει όπως την υπολογίζουν κάποιοι.

Ταχύτατη ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ο άλλος δρόμος απαιτεί την ολοκλήρωση της ενιαίας Ευρώπης με κοινές οικονομικές, εργασιακές, φορολογικές πολιτικές. Ποιες θα είναι αυτές είναι αντικείμενο διερεύνησης. Αλλά σίγουρα θα πρέπει να είναι τέτοιες που θα μπορούν να απαντήσουν ρεαλιστικά στον ανταγωνισμό της ασιατικής ηπείρου. Σίγουρα θα είναι τέτοιες που θα επιβάλλουν μείωση και αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών των πολιτών της ενιαίας Ευρώπης. Δεν θα μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες καθώς είναι ένα άλλο ξεχωριστό θέμα. Αλλά είναι ουτοπικό να πιστεύουμε ότι μπορούμε να αγοράζουμε τα πάντα από την Ασία, χωρίς συνέπειες, βασιζόμενοι μόνο σε χρηματοπιστωτικά κόλπα.

Θα πρέπει λοιπόν όλα τα κράτη να υιοθετήσουν κοινούς κανόνες λειτουργίας. Αυτοί θα διαμορφωθούν και θα επιβλέπονται από μία κεντρική διακυβέρνηση, γιατί δεν υπάρχει άλλος αξιόπιστος τρόπος. Διαφορετικά μικροπολιτικά συμφέροντα θα ψάχνουν πάντα για τρόπους να "λυγίσουν" τους κανόνες. Το μοντέλο αυτό θα προβλέπει διαδικασίες με τις οποίες τα μέλη που δυσλειτουργούν θα αναμορφωθούν αναλόγως, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να έχει και διαδικασίες που θα εξασφαλίζουν την βιωσιμότητα του συνόλου της Ευρωπαϊκής κοινωνίας σε βάθος χρόνου.

Δυσλειτουργία δεν είναι μόνο το κρατικό έλλειμμα, αλλά είναι και ο υπερβολικός ιδιωτικός δανεισμός (για ενίσχυση της κατανάλωσης που δημιουργεί με την σειρά της πλεόνασμα στις παραγωγικές χώρες). Είναι και η διάλυση των κοινωνικών δομών στον βωμό της ανταγωνιστικότητας (προς όφελος της εντατικοποίησης της παραγωγής). Είναι ακόμα και η υπογεννητικότητα που οδηγεί σε ασφυξία το κράτος πρόνοιας σε βάθος χρόνου (με συνέπεια την ανάληψη όλο και μεγαλύτερων ρίσκων από τα ασφαλιστικά ταμεία). Οι λύσεις σε αυτά τα θέματα, που ενδεικτικά θίγω εδώ (και πολλά άλλα) απαιτούν ξεχωριστή ανάλυση.

Όταν λοιπόν γίνεται συζήτηση για την "διόρθωση" κάποιων "περιφερειών" της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε όλα αυτά τα θέματα πρέπει να μπαίνουν στο ίδιο τραπέζι και όχι μόνο τα οικονομικά μέτρα που θα αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Πρέπει να δίνεται λύση εξίσου στα οικονομικά αλλά και στα διαρθρωτικά προβλήματα όλςη της Ευρωζώνης.

Αυτή η δεύτερη λύση προφανώς συνεπάγεται:

1. Συμφωνία της κοινής πορείας σε όλες τις εκδοχές κοινωνικής - πολιτικής οργάνωσης που προανέφερα.
2. Συστράτευση των εθνικών πολιτικών προς την εξυπηρέτηση του κοινού σκοπού που είναι η ευημερία της Ευρώπης σε υγιή βάση.
3. Έλεγχο της εφαρμογής των πολιτικών σε όλα τα κράτη μέλη (ακόμα και τα πιο συμβατά προς τις συμφωνηθείσες πολιτικές) από μία κεντρική εξουσία.
4. Έλεγχο της κεντρικής εξουσίας από τον λαό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ανά τακτά χρονικά διαστήματα με δημοκρατικές διαδικασίες.

Όλα αυτά, για να γίνουν αποδεκτά, πρέπει να παρουσιαστούν στις τοπικές κοινωνίες ως όραμα και κοινή πορεία. Επίσης πρέπει να τεθεί ξεκάθαρα και η εναλλακτική οδός, αν δεν προκύψει τέτοια συμφωνία. Απαιτείται υπευθυνότητα, θάρρος και κοινωνική συνείδηση από τους πολιτικούς που θα κληθούν να παρουσιάσουν το όραμα αυτό.
- Σχετική συνέντευξη του Frank Walter Steinmeier στην Bild (BILD-Interview mit SPD-Fraktionschef Frank-Walter Steinmeier - Politik Inland - Bild.de)
- Δηλώσεις Jean Claud Trichet (Jean-Claude Trichet calls for European finance ministry | Business | The Guardian)
- EU's Barroso warns about cost of splitting euro zone | Reuters
- The euro zone: Is this really the end? | The Economist

Μία παράμετρος που δεν χωράει διαπραγμάτευση, είναι ο χρονικός ορίζοντας που υπάρχει για να αναλυθεί, μορφοποιηθεί και παρουσιαστεί αυτός ο δρόμος. Δυστυχώς ο χρόνος έχει τελειώσει. Οι λύσεις πρέπει να παρουσιαστούν σε βάθος το πολύ 3-5 ετών, καθώς δεν υπάρχουν οι αντοχές για συνέχιση της σημερινής κατάστασης. Επίσης τα εκτός Ευρώπης συμφέροντα δεν προσφέρουν άνεση κινήσεων. Παγκοσμίως η ιστορία λειτουργεί με δίπολα και όχι με περισσότερους πόλους. Η Ε.Ε. αυτή τη στιγμή παρουσιάζεται ως ο 3ος πόλος...

Δεν πρέπει να βλέπει ο πολίτης της Ελλάδας ή της Ιταλίας ή της Τσεχίας τα μέτρα ως τιμωρία ή διόρθωση για όσα γίνονταν μέχρι εχθές. Τα μέτρα πρέπει να πάρουν την δυναμική μίας κίνησης προς ένα κοινό μέλλον που θα μας δώσει το δικαίωμα να διεκδικήσουμε μία βιώσιμη κοινωνία κοντά στα πολιτιστικά πρότυπα που έχουμε συνηθίσει. Και ο λόγος είναι απλός. Ότι ξέραμε μέχρι σήμερα ως τρόπος ζωής, δεν ισχύει πλέον και δεν γίνεται να ισχύει, γιατί απλά είχε βασιστεί σε μία χρηματοπιστωτική οικονομία και όχι στην πραγματική. Ωστόσο μέτρα λιτότητας θα πρέπει να πλαισιώνονται και από διαδικασίες βιώσιμης μεταφοράς πόρων, όπως παραγωγικές διαδικασίες, στις κοινωνίες που το έχουν ανάγκη. Δεν γίνεται να ελπίζει ο πεινασμένος ότι κάποιος θα του δίνει ψωμί για όλη του τη ζωή. Καλύτερα να έχει τον τρόπο να το φτιάχνει και μόνος του.

Παράδειγμα: Να φτιαχτούν ηλιακά πάρκα στην Ελλάδα, αλλά με εξαρτήματα και εργοστάσια παραγωγής που θα βρίσκονται στην Ελλάδα! Να εργάζονται σε αυτά ντόπιοι και ας πηγαίνει η ενέργεια σε γειτονικές χώρες.

Ο ρόλος του πολιτικού είναι να παρουσιάζει στρατηγική και όραμα στην κοινωνία. Να εξυπηρετεί το κοινωνικό συμφέρον σύμφωνα με τις πολιτικές πεποιθήσεις του, αλλά και να αναλύει την προοπτική με ρεαλισμό και ευθύνη. Να κάνει αυτό που δεν μπορεί να κάνει το πλήθος που τον ακολουθεί. Πρέπει να μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη για το όραμά του και τις προθέσεις του. Μόνο έτσι μπορεί να κατευθύνει τον τρόπο ζωής των πολλών. Και όσο και αν το αποφεύγουν οι σύγχρονοι πολιτικοί ηγέτες, αυτό είναι μέρος της δουλειάς τους. Να καθορίζουν τον τρόπο ζωής των λαών.

Collective or social intelligence

The value of any media is directly proportional to the culture of those who use it. Following this logic I present the path followed by the Social Network Services and the internet in general. Understanding of the direction of evolution for new media will help in the realistic evaluation and use by the community. Also it will help overcome prejudice and cultrural barriers that exist. If there is a shared vision of what we want to achieve then the effectiveness of the medi will be optimal.

Flood of Information

Web sites - Social Media - Augmented reality - Location based services - Blogs - Facebook - Twitter - Internet of things. Terms and concepts which lead to a certain outcome: Plenty of information about people, places, objects and personal views on any matter possible in human mind. A vast universe of information, occasionaly useful, that can result to knowledge or even better wisdom, as long as we become aware of high quality data at the right time. But this immense stream of data is flowing around us and goes untapped, though thankfully recorded and registered. To turn this around and exploit the full potential of the available data, these must be recorded, formatted, categorized so that they become understandable and accessible (in terms of volume and quality), and then should be made easily available to anyone interested! In brief I would say that recorded data should be attributed a meaning (or more!).

 Current technology has given us the means of recording (PCs, networks, open space, GPS, cameras, mobile phones, RFiD) and with the architecture of CLOUD there is ample storage space and computer-processing power. For the past few years has begun with demonic pace, that exceeds our imagination, the recording of information of both the natural world and the spiritual. Tools have also been developed, that can relay this information to all interested parties at any given time. Actually this trend was initiated back in the late '90s when platforms like "Autonomy" made their appearance. It is obvious to see the strength of this trend, just by following the number of doctorates - thesis that have been "invested" on this direction of the information technology market around the world.

Nowadays, the rate of growth of available information is beyond the capability of monitoring and retrieval not only for the average person, but even for specialists or teams of specialists! This rate will certainly continue to accelerate and inflate. So this inflated wealth of info will only grow as there is now a steady flow of data even from objects / devices (internet of things). Under these circumstances, the stored information does not create knowledge at the moment as fast as one would imagine.

Knowledge from the information

Obviously the facts mentioned above highlight the importance of procedures, techniques - visualization and dissemination of knowledge (not simply information) that can be derived from all available data. The average individual in the contemporary society and on an everyday base, should be able to take advantage of the available knowledge stemming from the data. The "nervous system" to transfer the information recorded by the "sensors" is available already. Where "nervous system" put the communication networks and where "sensors" put persons and devices that transmit information. The "recording memory" also exists and I am reffering to the central storage of information, as well as individual - personal capabilities.

The technology should provide us the capability to retrieve, visualize and to some extent automate the transmission of knowledge. We should be able to "see" in front of us solutions, the moment we need them. Solutions that have been used in the past or solutions that may arise from a combination of stored relevant information.

This requires an analysis of the meaning of the information stored so that the neccessary links are established. The meaning can be derived and assigned from some measurable physical characteristics or data analysis. 

• The simple first step is to georeferenced information. So interested parties can access information in the geographical scope. This is already starting to happen.
• A second step is the symantic categorization which is achieved by keywords or by using special tags - markings (see # tags to Twitter for example). These two steps are underway in recent years.
• Most difficult step is classifying attributes relating to identification based on shape, color, material and size, or even smell. This means that objects or persons are automatically recognized by their appearance! This will enable automatic connections (eg, automatic grouping of all clothing or all vehicles or all edible mushrooms!)
• Indirect evaluation of information can be derived from the use they had by other interested parties in the past. Every time a piece of information is being used for a purpose, the nature of this use should be recorded and added to the attributes.
• Another level could be their "lifeline" or evolution of use on a timeline. I am referring to the activity or value timeline as it is recorded through search engines, social networking or sensor recording. First hints of use of this "life-cycle" values are the various trend-reporting services that have been presented by engines like Google or Twitter, etc.

Example: Google Correlate

Then we come to the visualization of the relevant information. The presentation must be based on the associated "meanings". It should also be as straightforward as possible. Without requiring neither search procedures on sources (which can be practically infinite) nor evaluation of data (which should be automatic). This way location, quality and identity of information are combined and the user sees only relevant - useful entries, probably ranked according to some criteria.

It is obvious that the amount of available information can make visualization complicated (especially if it includes historical factors). Hence we get to the necessity to come up with new technological solutions and visualization methods that will make the flow of data comprehensible. Existing example of such user interfaces, include overlapping levels, projected on real life scenery, or graphic representation of streams on timeline, etc. But we need to design new interfaces to facilitate handy browsing for users.

In this evolution we should include new software and applications that link the meaning from many sources and create a "flow" of information and trends. Also, new hardware is needed (transparent organic displays, or maybe even body implants). A new generation of graphics is an obvious solution. The advantage of graphic representation is that they are compatible with the existing culture and educational system for most users.

The ethics of knowledge
If we focus on the last two points (mentioned above) of the procedures that assign meaning to stored information, we can instantly understand that they are subjective and dependent on the user behavior. In a world with a culture of collective wisdom and knowledge, each person using the information and their derivatives, have a responsibility towards the community for the proper ethical use. By this I do not imply in any way manipulation of free will and cultural variety, but rather a methodology of thinking and linking it with information. Actions based on the available information must have a rational thinking behind them. Or contribution to the knowledge base must be done with a sense of social responsibility and not recklessly.

The danger of creating very conservative societies and manipulating the way of thinking of many people, is real though. This can happen by the formulation of knowledge that will be applied by systems, as well as from the extensive analysis of data and situations. As knowledge is derived by systems and methods, this incorporates certain degree of predictions and evaluations. This by nature is conservative, since any change i the status quo, should be acceptable thus predicted by the system itself! There are obvious conservative political repercussions. In his account, this faith in the technologically augmented system model becomes a reason to defend the status quo. This problem constitutes a whole subject by itself and can be a very serious discussion on cybernetics. A relevant articles can be seen here: The Limits of Big Data - ReadWriteCloud as well as a BBC documentary: All Watched Over by Machines of Loving Grace

The "classes" of the knowledge society

This process of collective knowledge will lead to some new "classes" of people and systems.

• Authors / creators = those who produce wisdom in the first level. I am referring to the "birth" of knowledge through a process of analysis, study, awareness and reporting
• Repeaters = those who forward, promote and enrich to some degree the knowledge which is produced by systems or "creators". People or brands or companies with influence and an effective distribution network.
• Consumers = Readers and users of knowledge as produced and broadcasted.

Although, the class of authors, is particularly valuable, all the "classes" add value to information, even through simple usage. Even the statistical analysis of their activity or the evaluation of it, will add more levels to the knowledge base. So, even the simple "consumer" can and should be aware of his role and importance in this chain of "knowledge building".

Our culture has already moved on from information society to knowledge. The power now is in the "owner" of knowledge as it is derived from publicly available information. And of course this leads to effective application of knowledge to everyday or even more complicated decisions and procedures.


Further reading: Birth of the global mind - FT.com 

Συλλογική ευφύια

Η αξία οποιουδήποτε μέσου είναι ευθέως ανάλογη με την κουλτούρα αυτών που το χρησιμοποιούν. Με βάση αυτό το σκεπτικό παρουσιάζω την πορεία που ακολουθούν οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης και το internet γενικότερα. Η κατανόηση της κατεύθυνσης των νέων μέσων θα συμβάλει στην ορθή αξιολόγηση και χρήση τους από το κοινωνικό σύνολο, ενώ ελπίζω να ξεπεραστούν οι προκαταλείψεις που υπάρχουν στην κουλτούρα μας. Αν υπάρχει ένα κοινό όραμα του τι θέλουμε να πετύχουμε τότε η αποτελεσματικότητα των μέσων γίνεται βέλτιστη.

Κατακλυσμός πληροφοριών

Web sites - Social Media - Augmented reality - Location based services - Blogs - Facebook - Twitter - Internet of things. Όροι και έννοιες που έχουν "δέσει" με μία ουσία: Πλήθος πληροφοριών για ανθρώπους, τοποθεσίες, αντικείμενα και προσωπικές απόψεις για οποιοδήποτε θέμα βάλει ο ανθρώπινος νους. Ένα σύμπαν στοιχείων, ενίοτε χρήσιμων που μπορούν να προσφέρουν γνώση ή και σοφία αν τύχουν σωστής αξιολόγησης την κατάλληλη στιγμή. Και όμως αυτή τη στιγμή αυτό το σύμπαν ρέει γύρω μας και περνά ανεκμετάλλευτο, αν και ευτυχώς καταχωρείται. Για να καταστούν χρήσιμες όλες αυτές οι πληροφορίες θα πρέπει να καταχωρούνται, μορφοποιούνται, κατηγοριοποιούνται έτσι ώστε να είναι κατανοητές και προσιτές (και από πλευράς όγκου), ενώ στην συνέχεια θα πρέπει να μπορούν να κατευθυνθούν προς τους ενδιαφερόμενους χωρίς επεμβάσεις!!! Συνοπτικά θα έλεγα ότι πρέπει να αποκτούν σημασία (η οποία ενίοτε μπορεί και να είναι πολύπλευρη).

Η σημερινή τεχνολογία μας έχει δώσει τα μέσα καταγραφής (PCs, δίκτυα ανοιχτού χώρου, GPS, κάμερες, κινητά τηλέφωνα, RFiD) και με την αρχιτεκτονική του cloud υπάρχει άπλετος αποθηκευτικός χώρος και επεξεργαστική-υπολογιστική ισχύς. Εδώ και μερικά χρόνια έχει αρχίσει με δαιμονιώδη ρυθμό, που ξεπερνά την φαντασία μας, η καταγραφή πληροφοριών τόσο του φυσικού κόσμου όσο και του νοητού - πνευματικού. Επίσης έχουν αναπτυχθεί τα εργαλεία - μέσα που μπορούν να αναμεταδίδουν αυτές τις πληροφορίες σε κάθε ενδιαφερόμενο ανά πάσα στιγμή. Για την ακρίβεια, η κατεύθυνση αυτή έχει ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του '90, με πλατφόρμες όπως το Autonomy που είχαν παρουσιαστεί τότε. Αρκεί να δει κανείς τον όγκο των διδακτορικών που "επενδύονται" διεθνώς σε αυτή την κατεύθυνση της επιστήμης της πληροφορικής.

Στις μέρες μας ο ρυθμός αύξησης - ανάπτυξης των διαθέσιμων πληροφοριών είναι πέραν των δυνατοτήτων παρακολούθησης και αξιοποίησης όχι μόνο για τον μέσο άνθρωπο, αλλά ακόμα και για τους ειδικούς ή και από ομάδες ειδικών! Ο ρυθμός αυτός σίγουρα θα συνεχίσει να επιταχύνεται και να διογκώνεται. Οπότε η δυσκολία θα μεγαλώνει καθώς πλέον υπάρχει ροή πληροφοριών ακόμα και από αντικείμενα / συσκευές (internet of things). Ήδη είναι αδύνατο, ένα άτομο ή ακόμα και μία ομάδα ατόμων, να έχει εποπτεία ακόμα και ενός τομέα πληροφοριών.  Υπό αυτές τις συνθήκες, οι αποθηκευμένες πληροφορίες δεν γεννάνε γνώση προς το παρόν τόσο γρήγορα όσο θα φανταζόταν κάποιος.

Γνώση από τις πληροφορίες

Προφανώς τα παραπάνω καθορίζουν την επιτακτική ανάγκη διαδικασιών και τεχνικών οργάνωσης - οπτικοποίησης και διασποράς της γνώσης (και όχι της πληροφορίας) που μπορεί να προκύπτει από το σύνολο των διαθέσιμων πληροφοριών. Ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος μέσα στον κοινωνικό ιστό και την καθημερινότητά του θα πρέπει να μπορεί να παίρνει τις καλύτερες αποφάσεις εκμεταλλευόμενος την διαθέσιμη γνώση που πηγάζει από τα δεδομένα. Το "νευρικό σύστημα" μεταφοράς των πληροφοριών που καταγράφουν τα "αισθητήρια" υπάρχει. Όπου "νευρικό σύστημα" βάζε τα δίκτυα επικοινωνίας και όπου "αισθητήρια" τα πρόσωπα και τις συσκευές που μεταδίδουν τις πληροφορίες. Η "μνήμη" επίσης υπάρχει και αναφέρομαι τόσο στη κεντρική αποθήκευση των πληροφοριών, όσο και στις ατομικές δυνατότητες του καθενός από εμάς.

Η τεχνολογία πρέπει να μας παράσχει την δυνατότητα ανάσυρσης, οπτικοποίησης και μέχρι ενός σημείου αυτοματοποίησης της μετάδοσης γνώσης. Θα πρέπει να μπορούμε να "βλέπουμε" μπροστά μας λύσεις, την ώρα που τις χρειαζόμαστε. Λύσεις που έχουν προκύψει ή λύσεις που μπορεί να προκύπτουν από συνδυασμό των αποθηκευμένων σχετικών στοιχείων.

Αυτό προϋποθέτει ανάλυση του νοήματος (απόδοση σημασίας) των πληροφοριών που αποθηκεύονται ή έχουν ήδη αποθηκευτεί έτσι ώστε να συνδέονται μεταξύ τους. Το νόημα μπορεί να προκύψει από κάποια μετρήσιμα φυσικά χαρακτηριστικά ή από στοιχεία ανάλυσης.

• Το απλό πρώτο βήμα είναι η γεωαναφορά των πληροφοριών. Έτσι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που είναι μέσα στην γεωγραφική εμβέλειά τους.
• Ένα δεύτερο βήμα είναι η κατηγοριοποίησή τους κάτι το οποίο επιτυγχάνεται με τις λέξεις κλειδιά (keywords) ή με χρήση ειδικών σημάνσεων (βλ. # tags στο Twitter για παράδειγμα). Αυτά τα δύο βήματα βρίσκονται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια.
• Πιο δύσκολα βήματα χαρακτηρισμού είναι αυτά που αφορούν την ταυτοποίηση με βάση το σχήμα, το χρώμα, το υλικό και το μέγεθος. Δηλαδή να μπορούν αυτόματα να αναγνωρίζονται αντικείμενα ή πρόσωπα από την εμφάνισή τους! Έτσι θα είναι εφικτοί αυτόματοι συνδυασμοί (π.χ. αυτόματη ομαδοποίηση για όλα τα ρούχα ή όλα τα αυτοκίνητα ή όλα τα βρώσιμα μανιτάρια)
• Έμμεσος χαρακτηρισμός των πληροφοριών μπορεί να προκύπτει από την χρήση που έτυχαν από άλλους ενδιαφερόμενους στο παρελθόν. Δηλαδή μιλάμε για αξιολόγηση της ίδιας της πληροφορίας, αλλά και συλλογή στοιχείων της συμπεριφοράς του χειριστή αφού έλαβε γνώση αυτής.
• Άλλο επίπεδο αφορά τον συσχετισμό των πληροφοριών με βάση την "ζωή" τους στον χρόνο. Μιλάμε για συσχετισμούς του timeline δραστηριότητας ή αξίας όπως αυτό προκύπτει μέσα από μηχανές αναζήτησης, συστήματα κοινωνικής δικτύωσης ή αισθητήρες καταγραφής. Πρώτη μορφή τέτοιας απόδοσης σημασίας είναι τα διάφορα trends που παρουσιάζουν μηχανές όπως το Google ή το Twitter κλπ.

Παράδειγμα: Google Correlate

Στην συνέχεια υπάρχει το θέμα της προβολής των συναφών - σχετικών πληροφοριών στον ενδιαφερόμενο. Η παρουσίαση οφείλει να γίνεται με βάση το νόημα που τους έχει αποδοθεί. Επίσης πρέπει να γίνεται όσο πιο άμεσα στον ενδιαφερόμενο. Χωρίς να απαιτείται ψάξιμο των πηγών (που είναι πλέον αναρίθμητες) και αξιολόγηση των στοιχείων (που θα γίνεται αυτόματα). Με αυτό τον τρόπο θα συνδυάζονται τοποθεσία και ταυτότητα της πληροφορίας και θα παρουσιάζονται στον ενδιαφερόμενο μόνο οι συναφείς καταχωρίσεις.

Αν το πλήθος των καταχωρημένων πληροφοριών είναι μεγάλο (ειδικά αν εισάγουμε και παράγοντες ιστορικότητας), τότε πρέπει να βρούμε τεχνολογικές λύσεις και μεθόδους οπτικοποίησης που θα καθιστούν εύχρηστο αυτόν τον όγκο. Παράδειγμα είναι εφαρμογές επικάλυψης της πραγματικότητας με επίπεδα πληροφοριών, ή γραφικές ροές με χρονικό συντελεστή κλπ. Ωστόσο εδώ θα πρέπει να σχεδιαστούν νέα interfaces για τους χειριστές που θα διευκολύνουν την περιήγηση.

Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσω και τις εφαρμογές λογισμικού που συνδέουν τις έννοιες από πλήθος πηγών και δημιουργούν "ροές" και trends πληροφοριών. Η γραφική παρουσίαση αυτών είναι μία προφανής λύση οπτικοποίησης. Τα γραφήματα ταιριάζουν με την κουλτούρα και το εκπαιδευτικό σύστημα των περισσότερων χρηστών.

Η δεοντολογία της γνώσης

Ειδικά τα δύο τελευταία σημεία των μεθόδων απόδοσης σημασίας στις πληροφορίες, όπως τα παρουσίασα παραπάνω, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην χρήση που τυγχάνουν από τους ενδιαφερόμενους. Σε έναν πολιτισμό συλλογικής σοφίας και γνώσης, το κάθε άτομο που χρησιμοποιεί τις πληροφορίες και τα παράγωγά τους ή και που παράγει αυτές, έχει ευθύνη απέναντι στους υπόλοιπους για την δεοντολογικά σωστή χρήση. Με αυτό δεν αναφέρομαι σε "κατευθυνόμενη" χρήση (καλούπια), αλλά σε μεθοδολογία σκέψης και συσχετισμού αυτής με τις πληροφορίες.

Ωστόσο υπάρχει πάντα ο φόβος της δημιουργίας συντηρητικών κοινωνιών και χειραγώγησης των κοινοτητών από την μορφή που αποκτά η γνώση και την υπερβολική ανάλυση. Τα συστήματα που προκύπτουν, έχουν ενσωματωμένη την δυνατότητα ερμηνείας και πρόβλεψης μέσω μοντέλων. Αυτή η βάση από μόνη της είναι αρκετά συντηρητική καθώς οποιαδήποτε αλλαγή είναι μία αντίφαση καθώς το ίδιο το σύστημα θα πρέπει να μπορεί να την ερμηνεύσει! Αυτό είναι ένα υπάρκτό πρόβλημα που χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση. Δείτε ένα σχετικό άρθρο: The Limits of Big Data - ReadWriteCloud καθώς και ένα σχετικό ντοκυμαντέρ του BBC: All Watched Over by Machines of Loving Grace

Οι "τάξεις" της κοινωνίας της γνώσης

Θα προκύψουν κάποιες νέες "τάξεις" ανθρώπων και συστημάτων μέσα από αυτή την διαδικασία της συλλογικής γνώσης.

• Δημιουργοί = παράγουν σοφία σε πρώτο επίπεδο. Μιλάμε για "γέννηση" γνώσης μέσα από διαδικασίες ανάλυσης, σπουδής, συνειδητοποίησης και καταγραφής
• Αναμεταδότες = αυτοί που προωθούν και εμπλουτίζουν σε κάποιο βαθμό την γνώση που "γέννησαν" τα συστήματα ή οι "δημιουργοί". Άνθρωποι με επηρροή και παραγωγικό δίκτυο διανομής.
• Καταναλωτές = Αναγνώστες και χρήστες της γνώσης όπως αυτή παράγεται και αναμεταδίδεται

Παρά το ότι έχει ιδιαίτερη αξία η τάξη των δημιουργών, σε όλα τα βήματα (με βάση τις διαδικασίες απόδοσης σημασίας που ανέφερα προηγούμενα) όλες οι "τάξεις" προσθέτουν αξία στις πληροφορίες. Είτε με την απλή αριθμητική καταγραφή της δραστηριότητας τους ή και με την αξιολόγηση που κάνουν και την πυκνότητα χρήσης που προκύπτει καθαρά υπολογιστικά. Οπότε και ο απλός "καταναλωτής" μπορεί και πρέπει να έχει συνείδηση της αξίας του μέσα σε αυτή την αλυσίδα.

Ο πολιτισμός μας έχει περάσει ήδη από την κοινωνία της πληροφορίας σε αυτή της γνώσης. Δύναμη πλέον έχει ο κάτοχος της γνώσης που προκύπτει από τις διαθέσιμες πληροφορίες. Και φυσικά η δύναμη αυτή προέρχεται από την αποτελεσματική εφαρμογή της γνώσης σε αποφάσεις και διαδικασίες.

Ενδιαφέρον ανάγνωσμα: Birth of the global mind - FT.com